Z tobą źle, bez ciebie jeszcze gorzej… Dlaczego nic nie układa się tak, jak powinno?

Czujecie lęk przed bliskością, macie wrażenie, że jesteście niedoceniani, niekochani, obawiacie się zdrady partnera? Być może jesteście osobami, które w psychologii określa się jako lękowo-ambiwalentne. W jaki sposób to rozpoznać i jak temu zaradzić?

Na początek jedna istotna rzecz – jeśli jesteście osobami dorosłymi przywiązanymi lękowo-ambiwalentnie, to znaczy, że byliście już dziećmi o takim stylu przywiązania (o tym, w jakich warunkach u małego dziecka kształtuje się lękowo-ambiwalentny styl przywiązania przeczytacie tutaj).

Jak rozpoznać osoby przywiązane lękowo-ambiwalentnie?

W porównaniu do osób przywiązanych bezpiecznie, charakteryzuje je niższy poziom samooceny i poczucia własnej wartości. Czują się nieatrakcyjne i mało kochane przez bliskich. Przejawiają wyższy od przywiązanych bezpiecznie poziom neurotyzmu i introwersji, niższy poziom otwartości na doświadczenie poznawcze, a także niższy poziom ugodowości i sumienności. Osoby te nisko też oceniają własne kompetencje i częściej są bezradne. 

Dorośli ci odczuwają problemy ze stabilnością emocjonalną, są nerwowi i lękliwi. Mają skłonność do zamartwiania się i niepokoju, żyją we wzmożonej czujności, w napięciu i stałym pobudzeniu. Często odczuwają frustrację, złość i smutek. Posiadają niewielkie umiejętności kontrolowania emocji – albo je nadmiernie ujawniają, albo tłumią. Są podatni na stres i mają trudności w radzeniu sobie z nim. Koncentracja na własnych stanach emocjonalnych powoduje, że osoby te stają się egocentryczne. Nie należy jednak tego stanu identyfikować z egoizmem. 

W relacjach społecznych cechuje ich niższy poziom poczucia bezpieczeństwa. Mają skłonność do wyolbrzymiania zagrożeń. W związku z tym mogą przejawiać skrajne zachowania w sytuacjach społecznych – jedni są nadmiernie ufni i podatni na zależność od innych, drudzy natomiast przejawiają dystans w kontaktach z innymi, wycofują się z relacji i mają wyższy poziom poczucia obcości. 

Lękowość i ambiwalencja tych dorosłych uwidacznia się także w tym, że z jednej strony świadomie pragną oni kontaktów społecznych, a z drugiej chęci te są hamowane przez lęk przed pojawieniem się jakichś konsekwencji tych relacji. Uaktywniające się w nich obawy przed odrzuceniem powodują, że podczas interakcji z innymi brak im pewności, a w następstwie tego wolą rezygnować z tych kontaktów niż szukać sposobów na znalezienie komfortu niezbędnego do udanego życia społecznego. 

Lęk przed bliskością

Lękowo-ambiwalentni angażują się w budowanie związku, pragną intymności i bliskości, choć sami mają problemy w ujawnianiu tych stanów wobec partnera i – niekoniecznie świadomie – popełniają wiele błędów uniemożliwiających im czerpanie zadowolenia z tej relacji. Odczuwają raczej lęk przed bliskością, obawiają się braku wzajemności i opuszczenia przez partnera. Osoby te często zamartwiają się, że nie są przez niego kochane, że nie są dla niego atrakcyjne, że będzie on szukał alternatywnych relacji (nowego partnera/partnerki lub przyjaźni bądź też bliskiej relacji z własnymi rodzicami). Wykazują wzmożoną czujność na potencjalne sygnały rozstania, oczekują absolutnego oddania i stałych dowodów miłości. Mają trudności w zaufaniu partnerowi. Niejednokrotnie emocjonalnie wyrażają obawy o jego niewystarczające zaangażowanie w związek. Mają poczucie bycia niezrozumianym i osamotnionym. Żyją w przekonaniu, że partnerzy nie zaspokajają ich potrzeb, choć jednocześnie sami słabo je ujawniają. W sytuacjach trudnych rzadziej szukają wsparcia i sami rzadziej je oferują.

Obsesyjna miłość

Badacze obserwują u nich mniej zachowań wskazujących na dojrzałą miłość, a więcej na miłość niedojrzałą. Często doświadczają oni romantycznego zakochiwania się i namiętności. Mają też skłonność do obdarzania partnera obsesyjnymi uczuciami i zachowaniami. Oczekują od niego całkowitej wzajemności i jedności, aż do pojawienia się swego rodzaju zależności od niego. Mogą poświęcać się dla partnera, pojmować miłość jako obsesyjną troskę, niedającą spokoju i wytchnienia. Dążą do osiągnięcia maksymalnej bliskości i zjednoczenia z partnerem, przy czym potrzebę intymności zaspokajają najczęściej przez aktywność seksualną, ujawniając jednocześnie trudność w okazywaniu bliskości w sferach pozaseksualnych. Ostatecznie są w dużym stopniu rozczarowani jakością relacji z partnerem, odczuwają niski poziom satysfakcji ze związku, w tym m.in. w zakresie współodczuwania, współrozumienia i współdziałania.

Komunikacja ekstremalna

W związkach, które tworzą, doświadczają trudności komunikacyjnych – porozumiewanie się jest mało konstruktywne, oparte często na ekstremalnym ujawnianiu emocji i deprecjacji prowadzących do konfliktów. Jedną z takich silnych emocji może być zazdrość. W efekcie mogą przejawiać odmienne sposoby reagowania – wycofują się z relacji, tłumią emocje, zamykają się w sobie. Mogą mieć również trudności w doświadczaniu pełnej satysfakcji w sferze seksualnej, a więc w obszarze satysfakcji fizycznej, emocjonalnej i w poczuciu kontroli własnych zachowań co do miejsca, czasu i osoby, z którą podejmują zachowania intymne. Częściej poprzez doświadczenia seksualne koncentrują się na utrzymaniu związku oraz redukcji braku poczucia bezpieczeństwa niż na rozwoju pełnej satysfakcji dotyczącej tej płaszczyzny życia małżonków. Często mają ambiwalentną postawę wobec współżycia seksualnego. Czasem wiąże się to nawet z awersją oraz z trudnościami w rozmowach na te tematy. Zwykle jednak ich postawy wobec seksu nie są zbyt restrykcyjne, zdarza im się, że w celu uzyskania intymności, czyli bliskości emocjonalnej, zdradzają swoich partnerów. 

Wielość takich niejednoznacznych zachowań w związku może skutkować wzajemnym dystansowaniem się partnerów. W efekcie prowadzi to do obniżania poziomu satysfakcji, zadowolenia i poczucia szczęścia z jakości budowanego związku, a dalej do ryzyka wzrostu niestabilności i jego rozpadu. Gdy lękowo-ambiwalentni zostają rodzicami istnieje ryzyko przenoszenia wzorów zachowań własnych rodziców na zachowania wobec własnych dzieci i ukształtowania u nich tego samego stylu przywiązaniowego.

Zmiana jest możliwa!

Jeśli doszliście do wniosku, że doświadczacie wyżej opisanych trudności w funkcjonowaniu w relacjach z innymi, mam dla was dobrą wiadomość – istnieją sposoby wzmacniania własnego poczucia bezpieczeństwa!

• Zbudujcie związek z osobą o przywiązaniu bezpiecznym.
• Pracujcie nad własnym zaufaniem, że miłość, która jest do was kierowana, to prawdziwe i szczere uczucie (tutaj więcej o świadomej miłości).
• Zdecydujcie się na samodzielne ćwiczenia dotyczące budowania poczucia własnej wartości, zdolności związanych z inteligencją emocjonalną lub umiejętnościami komunikacyjnymi, w tym asertywnością.
• Spróbujcie pomyśleć, że warto zdjąć poczucie winy za trudności, jakie wam się zdarzają w relacjach. Nie mieliście wpływu na sposób, w jaki was wychowywano. Możecie jednak mieć wpływ na to, co zrobić w kierunku pracy nad budowaniem poczucia własnego bezpieczeństwa. 
• Poproście o pomoc specjalistę, np. psychoterapeutę, który pomoże wam w szukaniu sposobów na budowanie bezpiecznej więzi z innymi, w tym z małżonkami i z własnymi dziećmi.